Wszyscy jesteśmy podatni na depresję – niezależnie od płci, wieku, statusu społecznego czy rasy. Ryzyko zachorowania wynosi jeden do siedmiu. Według statystyk pochodzących z 2011 roku depresja stanowi czwarty najbardziej poważny problem zdrowotny na świecie. Szacuje się, że w 2020 roku może zajmować już drugie miejsce. Według badań przeprowadzonych na grupie mieszkańców państw członkowskich UE choruje na nią ponad 11% dorosłych. W Polsce jest zaliczana do jednego z dwóch najczęściej leczonych ambulatoryjnie zaburzeń psychicznych i występuję dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Powszechnie sądzi się, że depresja to zaburzenia nastroju. Jednak poza objawami związanymi z nastrojem w przebiegu depresji obserwuje się również zniekształcenia myślenia, problemy z motywacją oraz objawy fizyczne.

Nastrój w depresji

Oczywistym jest, że w depresji nastrój jest obniżony – chorzy czują się nieszczęśliwi, smutni, załamani oraz przygnębieni. Taki nastrój utrzymuje się prawie codziennie przez większość dnia. Najczęściej jest najgorszy rano, a w ciągu dnia nieco się poprawia. Bardzo często tym uczuciom towarzyszy także niepokój, dlatego depresja bywa mylona z zaburzeniami lękowymi.

Ponadto osoby chorujące na depresję tracą radość życia i nie czerpią przyjemności z czynności, które dotychczas je cieszyły. Codzienność ich nuży. Tracą zainteresowanie pracą, spotkaniami towarzyskimi, codzienną aktywnością, hobby i różnego rodzaju przyjemnościami, które kiedyś stanowiły rozrywkę.

Zniekształcenia myślenia

Negatywne myśli o sobie, o świecie i o przyszłości są nieodłącznym elementem depresji. Mają one zgubny wpływ na obraz własnej osoby oraz motywację do działania. Osoby w depresji wiele zdarzeń postrzegają jako porażki, a siebie jako ich przyczynę. Skutkiem tego jest niska samoocena. Interpretowanie zdarzeń w kategoriach porażki dotyczy nawet tych sytuacji, w których obiektywnie wszystko poszło dobrze. Jednak chorzy potrafią dopatrzeć się jednego małego niedociągnięcia i tak bardzo skupić się na nim, że przybiera ono rangę dużego problemu. Przykładem zniekształcenia własnego osiągnięcia może być krytykowanie własnych możliwości po zdaniu egzaminu z ilością punktów mniejszą niż maksymalna. Taki sposób interpretacji rzeczywistości wpływa na pogorszenie nastroju, a z powodu pesymistycznych wizji przyszłości także na zmniejszanie motywacji do działania – bo po co działać, skoro odnosi się tylko klęski?

Według teorii wyuczonej bezradności Seligmana osobom cierpiącym na depresję nieustannie towarzyszy poczucie bezradności. Takie utrwalone błędne przekonanie o braku związku pomiędzy zachowaniem a jego konsekwencjami. Chorzy uważają, że nie mają kontroli nad tym, co się w ich życiu wydarzy, w związku z czym poddają się i nie podejmują działania, ponieważ według nich jest ono bezcelowe.

Kolejnym mechanizmem są założenia depresyjne. Oto przykłady takich założeń:

1. muszę odnieść sukces we wszystkim, co robię, aby być szczęśliwym
2. muszę być zawsze akceptowany, aby być szczęśliwym
3. każdy mój błąd to dowód na to, że jestem niekompetentny
4. jak ktoś się ze mną nie zgadza, to dowód na to, że mnie nie lubi
5. jeśli nie ma miłości w moim życiu, to moje życie nie ma sensu
6. to czy jestem wartościowy jest zależne od tego, co myślą o mnie inni

Przedstawiony sposób myślenia to prosta i szybka droga do zachorowania na depresję. Nasze myślenie ma niesamowity wpływ na nas samych. Kiedy uważamy, że musimy być we wszystkim najlepsi i każdy musi nas lubić, a własnej wartości poszukujemy w opiniach innych ludzi, to siłą rzeczy mało mamy powodów do radości, bo ciężko sprostać tym wygórowanym wymaganiom, które sami sobie stawiamy. Myśląc w taki sposób stajemy się swoimi największymi wrogami. Jednak to działa w dwie strony. Nasze myślenie może nas doprowadzić do depresji, ale może nas również z niej wyciągnąć. Praca nad zmianą myślenia przynosi korzystne rezultaty. Więcej na ten temat znajduje się w dalszej części artykułu poświęconej leczeniu depresji.

Motywacja

Brak motywacji do działania to kolejny z objawów depresji. W zależności od stopnia nasilenia choroby problem z motywacją może dotykać różnych obszarów życia człowieka. Pojawiają się trudności ze wstawaniem z łóżka, chodzeniem do pracy, zajmowaniem się obowiązkami, a nawet aktywnością rozrywkową. Charakterystyczna dla osób cierpiących na depresję jest również trudność w podejmowaniu decyzji. W przypadkach ciężkiej depresji zaobserwować można także tzw. „paraliż woli” będący niezdolnością do wykonywania najbardziej podstawowych czynności życiowych. Może dojść również do spowolnienia ruchów i mowy.

Objawy fizyczne

Depresji towarzyszą różnego rodzaju dolegliwości zdrowotne. Apatia, brak apetytu, spowolnienie ruchowe i trudności ze snem (bezsenność lub nadmierna senność) to tylko kilka przykładów problemów z jakimi borykają osoby chorujące na depresję. Ponadto charakterystyczna jest także nadmierna koncentracja na sobie i swoim ciele, przez co wszelkie bóle są powodem dużego niepokoju.

Mam depresję i co dalej?

Depresję da się leczyć. W przypadku głębokiej depresji 80-90% chorych, którzy poddali się leczeniu odczuwa znaczne osłabienie objawów. Jeśli więc objawy depresji się utrzymują należy koniecznie udać się na spotkanie z psychologiem lub psychiatrą, ponieważ brak chęci do życia znaczenie utrudnia lub wręcz uniemożliwia poradzenie sobie z chorobą w pojedynkę, tzn. bez profesjonalnej pomocy.

Terapia biologiczna

W terapii biologicznej sięga się po farmaceutyki. Ich skuteczność jest wysoka, co przypisuje nie tylko samym substancjom aktywnym, które mają za zadanie tłumić objawy, ale również, w około 30-40 procentach, efektowi placebo. Niestety farmakoterapia wiąże się też często z efektami ubocznymi, a ponadto po odstawieniu leków prawdopodobieństwo nawrotu choroby jest dość duże. Efekty uboczne mogą wystąpić, ale nie muszą – nie na każdego leki oddziałują w taki sam sposób. U pacjentów, którzy dobrze reagują na podawane farmaceutyki, często profilaktycznie stosuje się leki przez dłuższy czas.

Psychoterapia

W leczeniu depresji dużą skutecznością cieszą się terapie krótkoterminowe, które mają na celu szybkie złagodzenie objawów.

Terapia poznawcza jest formą terapii krótkoterminowej. Pomaga pacjentowi zmienić sposób myślenia i wynikający z niego sposób działania. Polega na wykrywaniu negatywnych myśli automatycznych i poddawaniu ich krytyce poprzez odnajdywanie dowodów, które im przeczą. Sprawdza się także, czy występują wspominane już depresyjne założenia i jeśli się je odnajdzie, poszukuje się dla nich kontrargumentów, aby je wyeliminować. Następnym krokiem jest zastępowanie negatywnych myśli zdrowymi.

Techniki terapii poznawczej służą także do leczenia wyuczonej bezradności. Zdobycie poczucia kontroli nad własnym życiem jest możliwe dzięki treningom asertywności oraz umiejętności społecznych.

Badania wykazują, że zmiany w myśleniu wpływają na poprawę zdrowia oraz pomagają choremu powrócić do aktywność.

Drugą formą terapii krótkoterminowej jest terapia interpersonalna (IPT), która koncertuje się na aktualnych relacjach społecznych i bieżących problemach w kontaktach międzyludzkich. W tej terapii bierze się pod lupę cztery rodzaje problemów i podejmuje wobec nich konkretne działania terapeutyczne:

1. żale po związkach społecznych – działania terapeutyczne polegają na wzbudzaniu procesu żałoby oraz pomocy w tworzeniu nowego związku interpersonalnego
2. spory i konflikty – działania terapeutyczne polegają na określaniu kierunku, w jakim zmierza związek oraz nabywaniu umiejętności komunikacji, negocjacji i asertywności
3. deficyty w umiejętnościach społecznych – działania terapeutyczne polegają na poszukiwaniu wzorów zachowań, wyrażaniu uczuć, nabywaniu umiejętności komunikowania i trenowaniu poprzez odgrywanie ról
4. okresy przejściowe w pełnieniu ról (np. rozwód, przejście na emeryturę) – działania terapeutyczne polegają na ocenie utraconej roli, wyrażenie uczuć oraz tworzeniu nowej sieci wsparcia społecznego

Badacze udowodnili, że terapia interpersonalna zmniejsza objawy depresyjne i poprawia ogólne funkcjonowanie społeczne oraz wykazuje się dużą skutecznością w leczeniu nastolatków.

Co wybrać?

W takim razie jaką metodę leczenia podjąć, aby uzyskać pożądane rezultaty? W głębokiej depresji farmakoterapia i psychoterapia przynoszą takie same rezultaty. Jeśli jednak chodzi o depresję, w której występują objawy psychotyczne, to leczenie farmakologiczne jest niezbędne, a konieczne mogą okazać się także elektrowstrząsy. W wielu przypadkach najbardziej polecane będzie zastosowanie terapii łączonej tzn. farmakoterapii oraz wybranej psychoterapii jednocześnie.

Bibliografia:

1. Główny Urząd Statystyczny (2012), Zdrowie i ochrona zdrowia w 2011r. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych. http://www.stat.gov.pl
2. ICD, International Classification of Diseases (2000). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD – 10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, rewizja 10. Kraków – Warszawa: Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius” Instytut Psychiatrii i Neurologii.
3. Seligman, M. E. P., Walker E. F., Rosenhan D. L. (2003). Psychopatologia. Poznań: Zysk i S-ka.