Każdy, kto doświadczył lęku wie, że to uczucie nie należy do najprzyjemniejszych. Jako że lęk jest uczuciem powszechnym, to musimy dawać sobie z nim radę na co dzień. Skąd się właściwie bierze lęk i po co nam emocja, którą odczuwamy jako negatywną? O tym, czy u kogoś rozwiną się trudności związane z odczuwaniem lęku społecznego decydują zarówno czynniki biologiczne, w postaci procesów ewolucji oraz aspektów genetycznych, jak i czynniki psychiczne, tj. doświadczenia poznawcze, przekonania i zachowania.

Czynniki biologiczne: ewolucja

 Teoria doboru naturalnego opiera się na twierdzeniu, iż największe szanse na rozmnażanie mają przedstawiciele najlepiej adaptujący się do środowiska. Jak to się ma do problemów lękowych? Reakcja walki lub ucieczki, której skutkiem jest odczuwanie lęku, ma za zadanie chronić przed potencjalnym zagrożeniem poprzez mobilizowanie do działania lub ucieczki. Człowiek jako istota społeczna jest zależny od otaczającego go społeczeństwa. Utrzymywanie dobrych relacji jest dla niego ważne ze względu na kwestie pracy, leczenia, rozrywki, pożywienia i zaspokajania różnych innych codziennych potrzeb. Lęk społeczny ma przypominać o tym, jak ważne są dobre relacje z innymi. Dzięki odczuwaniu lęku zwracamy uwagę na to, aby zachowywać się w sposób taktowny i uprzejmy. Łagodne cechy niemiłości są atrakcyjne i normalne, a nieraz wręcz konieczne.

Czynniki biologiczne: genetyka

Badania wskazują na to, iż pokrewieństwo z osobą cierpiącą na uogólnioną fobię społeczną zwiększa podatność człowieka na tego rodzaju fobię. Co ważne, konkretne lęki społeczne nie są rodzinne. Nie jest powiedziane, że jest to przekazywane genetycznie. Okazuje się, że powodem może być nauka przez modelowanie. Przebywanie dziecka w otoczeniu osób nieśmiałych powoduje, ze nabywa ono skłonności do reakcji lękowych. Badania bliźniąt, które służą ocenie stopnia wpływu dziedziczenia na przejawiane zachowania lękowe, dają niejednoznaczne wyniki odnośnie tego, który rodzaj wpływów jest silniejszy – genetyka czy środowisko. Nie ma jednak wątpliwości co do cech, takich jak neurotyczność oraz introwersja, które współwystępują z nieśmiałością i lękiem społecznym. Obie są dziedziczne na poziomie ok. 50%.

Czynniki psychologiczne: uczenie się

Lęk społeczny może powstawać na skutek doświadczenia urazu psychicznego lub doświadczenia negatywnych konsekwencji w danej sytuacji. Przykładowo, bycie ofiarą wyśmiewania, prześladowania i nadmiernej krytyki. Lęk może być także skutkiem uczenia się przez obserwację zachowań innych osób, np. dorastanie w rodzinie, w której rzadko utrzymuje się kontakty społeczne, obserwowanie sytuacji, w której przyjaciel jest krytykowany przez nauczyciela. Zapoznawanie się z informacjami o zagrożeniach może wywoływać lęk lub utrwalać lęk już istniejący, np. częste wysłuchiwanie rodzica nt. konieczności wywierania dobrego wrażenia, słuchanie informacji z mediów o tym, jak ważny jest wizerunek i atrakcyjność człowiek

Czynniki psychologiczne: przekonania

 Osoby cierpiące na silny lęk społeczny prezentują bardziej negatywne wzorce myślowe niż osoby, których lęk utrzymuje się na poziomie normy. Badania dowodzą, że osoby doświadczające problemów w zakresie odczuwania lęku częściej zwracają uwagę na informacje o zagrożeniu społecznym. Takie osoby częściej zapamiętują nieprzyjemne i krytyczne wyrazy twarzy, a także częściej odczytują neutralny wyraz twarzy jako negatywny. Dodatkowo częściej zakładają, że inni zinterpretują ich objawy fizjologiczne jako problemowe i bardziej krytycznie oceniają własne zachowanie, a także oczekują negatywnych konsekwencji w sytuacjach społecznych.

Czynniki psychologiczne: unikanie

Wycofywanie się z sytuacji społecznych jest stosowane jako strategia radzenia sobie z lękiem i stresem. Badania wskazują na to, iż może ona powodować pogorszenie w zakresie objawów. Zachowania obronne w postaci np. unikania kontaktu wzrokowego lub cichej mowy mogą być źle odbierane przez otoczenie i powodować negatywną reakcję ze strony innych osób, co może skutkować nasilaniem lęku.

Powyższe dane dowodzą, że przyczyn lęku należy doszukiwać się w czynnikach biologicznych i psychicznych. Predyspozycje genetyczne oznaczają, że dana osoba musi włożyć pewien wysiłek, aby pozbyć się trudności wynikających z odczuwania lęku i nieśmiałości. Lęk nie jest nieodwracalny. Bardzo dużą rolę oprócz genetyki odgrywa środowisko, nasze doświadczenie i zachowanie. I właśnie na tę drugą grupę czynników może mieć wpływ. Jak to zrobić, aby zmienić swoje przekonania i zachowanie?

Link: https://mojapsychologia.pl/artykuly/10,spoleczenstwo/251,jak_powstaje_lek_spoleczny.html

Bibliografia:

• Antony, M., Swinson, R. (2007). Jak przezwyciężyć nieśmiałość i lęk przed otoczeniem? Trening. Gliwice: Wydawnictwo HELION.