Motywacja to wszystkie mechanizmy, które są odpowiedzialne za uruchamianie, podtrzymywanie i kończenie zachowań. Aby cokolwiek zrobić od początku do końca potrzebujemy motywacji, ponieważ jest ona motorem naszego działania. O motywacji mówimy w przypadku działania ukierunkowanego na uzyskanie stanu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania. Chodzi tutaj o działanie związane z zaspokajaniem podstawowych potrzeb człowieka, jak np. zdobycie pokarmu.
Motywacja jest potrzebna szczególnie wtedy, kiedy człowiek ma wszystko, co jest niezbędne do życia. Gdy stawia sobie konkretne zadania i cele do realizacji, ponieważ chce osiągnąć stan lepszy od obecnego. Angażowanie się w zaplanowane działanie nieraz wymaga od nas dużego wysiłku i rezygnacji z bieżących przyjemności. Wszystko po to, aby osiągnąć „coś więcej”. Skąd brać wytrwałość i silną wolę? Co ma na to wpływ?
Energia do działania
Motywacja jest nam potrzebna do realizowania zaplanowanych działań. Aby się tego podjąć potrzebne są nam określone zasoby energetyczne i poznawcze, a one niestety mogą się kończyć. Wszystko w porządku, kiedy mamy niezbędne zasoby poznawcze i energetyczne do działania, jednak w trakcie angażowania się w czynność one się zużywają. Dlatego zasobami trzeba dysponować rozsądnie i starannie. Przeznaczenie zasobów poznawczych i energetycznych na jedną czynność ogranicza wykonywanie innej. To oznacza, że nieraz musimy podejmować decyzje dotyczące tego, w jaki sposób spożytkujemy zasoby. Nierzadko kosztem mniejszego zaangażowania w inne zadanie. Kiedy zasoby się skończą, trzeba je odnawiać. Są na to różne sposoby, np. wsparcie innych ludzi, pozytywne nastawienie, sen. Bardzo dobrze wpływają na naszą motywację relacje z ludźmi, z których strony mamy wsparcie, a także nasze własne podejście. Jeśli nasze nastawienie jest pozytywne, to wpływa to na większą łatwość w mobilizowaniu się do działania. Dodatkowo, możemy powiększać zasoby poprzez trening i ćwiczenie samokontroli. Im większa jest nasza samokontrola, tym dłużej możemy angażować się w realizowanie zaplanowanych działań. Co ciekawe, udowodniono, że nawet, gdy zasoby energii są wyczerpane, to są pewne sytuacje, które powodują, że mimo tego możemy działać. Jest to przykładowo zmiana zachowania lub kontekstu. Podobnie będzie działać bardzo silna presja, rozumiana jako zagrożenie. Takie sytuacje powodują, że potrafimy ponownie mobilizować się do działania.
Motywacja zewnętrzna
Działanie motywowane zewnętrznie związane jest z gratyfikacją, która nas czeka za wykonanie zadania. Motywacja zewnętrzna polega na angażowaniu się w czynności po to, aby osiągnąć coś innego. W tym przypadku nie zaangażowalibyśmy się w czynność z własnej woli, dla przyjemności, jednak robimy to, ponieważ interesuje nas to, co będzie potem. Może też być tak, że działamy, aby czegoś uniknąć i nie doświadczyć przykrej konsekwencji. Dlatego ten rodzaj motywacji jest związany z systemem kar i nagród. Najczęściej jednak lepsze rezultaty osiąga się podczas wykonywania czynności motywowanych wewnętrznie.
Motywacja wewnętrzna
Działanie, które jest wynikiem motywacji wewnętrznej nie jest związane z popędami czy nagrodami zewnętrznymi. To, co powoduje, że angażujemy się w wybraną czynność, to przyjemność z samego działania. O motywacji wewnętrznej mówimy wtedy, gdy człowiek podejmuje i wykonuje czynność ze względu na samą aktywność.
Czy warto nagradzać?
Badania dowodzą, że wprowadzanie nagród za czynność, którą wykonuje się z własnej inicjatywy i spontanicznie, może osłabiać motywację wewnętrzną. Zdarza się, że tracimy wtedy chęć do działania. Obniża się nasze zainteresowanie czynnością. A to dlatego, że nagroda wywołuje wątpliwość, czy działamy, bo mamy na to ochotę, czy też dlatego, że liczymy na nagrodę. Należy jednak dokonać rozróżnienia między nagrodami rzeczowymi, a nagrodami w postaci pochwały. Okazuje się, że w przypadku tych drugich sprawa ma się nieco inaczej. Pozytywna informacja o poziomie wykonania zadania i miłe słowo dotyczącego tego, że robimy coś wpływa korzystnie na motywację. Pochwała może nawet powiększać motywację wewnętrzną. Natomiast nagroda rzeczowa będzie raczej zmniejszać motywację wewnętrzną, chyba że jest niespodziewana. Jeśli nie wiemy wcześniej, że czeka nas nagroda, to nie będzie ona mieć negatywnego wpływu. Ponadto duże znaczenia ma rodzaj nagrody. Nagrody związane z wykonywanym zadaniem wzmacniają motywację, natomiast nagrody, które są niezwiązane z daną czynnością będą osłabiać motywację wewnętrzną. Przykładowo, wzmacniać motywację wewnętrzną będzie nagroda w postaci oceny za dobrze napisany sprawdzian lub podwyżka za dobrze wykonywaną pracę. Natomiast osłabiać motywację wewnętrzną może prezent w postaci nowego komputera za dobre wyniki w nauce.
Zabójcy motywacji
Czynnikami, które mogą osłabiać motywację wewnętrzną są terminy, rywalizacja i kontrola. Wyznaczony czas, w którym należy wykonać zadanie obniża motywację. Tak samo rzecz ma się w przypadku współzawodnictwa – ono także obniża poziom motywacji. Podobnie kontrolowanie, obojętnie czy w formie bezpośredniej czy pośredniej jaką np. może być filmowanie lub monitoring.
Motywacja w pracy
Badania dotyczące pracy pod kontrolą przełożonego wykazały, że kiedy szef szanuje zdanie pracowników, pozostawia im możliwość podjęcia decyzji, konsultuje z nimi pomysły, a nagród i kar używa jako informacji, to pracownicy mają wysoką motywację wewnętrzną. Natomiast jeśli szef wydaje kategoryczne polecenia, wyznacza konkretne terminy realizacji zadań, a kar i nagród używa w celu wywoływania reakcji, to pracownicy mają niską motywację wewnętrzną. Jest to związane z poczuciem kontroli, które przy dużych ograniczeniach ze strony szefa jest niewielkie, a to wpływa niekorzystnie na wewnętrzną motywację.
Motywacja człowieka jest dosyć złożonym procesem. Podstawowe rozróżnienie jakiego możemy dokonać to podział na motywację zewnętrzną i wewnętrzną. O motywacji zewnętrznej mówimy, jeśli głównym powodem naszego działania jest chęć zdobycia nagrody lub uniknięcia kary. W odmienny sposób wpływa na zachowanie motywacja, które swoje źródło ma wewnątrz. Wtenczas działamy z powodu samej przyjemności jaką daje nam wykonywanie czynności i to samo w sobie jest dla nas nagradzające. Najczęściej lepsze wyniki działania osiąga się właśnie pod wpływem motywacji wewnętrznej. Nagrody mogą mieć zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ na motywację. Wszystko zależy od ich rodzaju i sposobu w jaki są stosowane.
Link: https://mojapsychologia.pl/artykuly/3,rozwoj_osobisty/257,co_napedza_do_dzialania.html
Bibliografia:
- Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki, t1, Gdańsk: GWP.
Zdjęcia:
- Photo by Fab Lentz on Unsplash: https://unsplash.com/@fossy
