Mózg ludzki jest niezwykle fascynujący. Badacze od lat zachwycają się jego możliwościami, a przede wszystkim niesamowitymi zdolnościami do plastycznych zmian.

Neuroplastyczność polega na tworzeniu nowych połączeń neuronalnych w mózgu. Jak twierdzi Konorski, możemy o niej mówić wtedy, gdy własności komórek nerwowych zmieniają się trwale pod wpływem bodźców, co umożliwia reagowanie i dostosowywanie się do warunków środowiska. Taka zdolność jest niezwykle ważna w rehabilitacji po uszkodzeniu tkanki nerwowej i w chorobach mózgu, a także w terapii powstrzymującej zmiany związane z procesem starzenia.

Plastyczność mózgu jest potwierdzona szeregiem badań naukowych. Każda część ciała ma swoją reprezentację czuciową w mózgu. Na skutek uczenia się można wpłynąć na zmianę reprezentacji korowych obszarów mózgu. Badania na ochotnikach dowiodły, iż regularne wykonywanie zadań motorycznych powoduje rozszerzenie korowej reprezentacji danych mięśni. Dzieje się tak np. u osób niewidomych czytających Breillem, u których następuje powiększenie korowej reprezentacji palców.

Z praktyki klinicznej wynika, że mechanizmy plastyczności mózgu zachodzące po uszkodzeniu układu nerwowego u dzieci są skuteczniejsze niż u dorosłych. Przykładowo układ wzrokowy jest zdolny do olbrzymiego przeorganizowania się, jeśli we wczesnym okresie życia nastąpiło zasłonięcie jednego oka. W przypadku, gdy dziecko urodzi się ze zrośniętymi palcami mają one wspólną reprezentację czuciową, jednakże po operacyjnym ich rozdzieleniu jest możliwe oddzielne poruszanie i jest to związane ze stopniowym uzyskiwaniem oddzielnej reprezentacji w mózgu. W okresie dziecięcym wyspecjalizowane obszary kory mózgowej oraz ośrodki podkorowe mogą zmienić swoją specyfikę. Usunięcie struktur wzrokowych skutkuje przeorganizowaniem połączeń nerwowych i kora słuchowa zaczyna reagować na bodźce wzrokowe.

Wyniki badań i obserwacji w tej dziedzinie dotyczące osób dorosłych są równie imponujące. Zaobserwowano, że dochodzi do przemapowania reprezentacji korowych po amputacji kończyn. Zachodzą zmiany w topograficznej mapie powierzchni ciała w korze mózgowej. Flor sugeruje, że właśnie takie zmiany są powodem występowania wrażeń kończyn fantomowych. Ramachandran zajmował się badaniem człowieka po amputacji ręki. Stymulacja ręki powyżej punktu amputacji powodowała pobudzenie znaczenie większego obszaru w mózgu niż u osób posiadających kończynę. Dotykanie wacikiem policzka po stronie amputowanej ręki skutkowało wrażeniami dotykowymi na ręce, która nie istniała. Działo się tak, ponieważ te dwa obszary położone są w sąsiednich miejscach w korze mózgowej, która odpowiedzialna jest za odbieranie bodźców czuciowych.

To tylko kilka wybranych dowód na to, jak wiele potrafi ludzki mózg. Liczne badania potwierdzają występowanie plastycznych zmian zachodzących w mózgu po przecięciu nerwów obwodowych, uszkodzeniach siatkówki, amputacjach, urazach mózgu, a także na skutek treningu oraz uczenia się. Jakie jeszcze tajemnice skrywa nasz umysł?

Link: https://mojapsychologia.pl/artykuly/10,spoleczenstwo/245,plastycznosc_mozgu_czlowieka.html

Bibliografia:

• Kossut, M. Synapsy i plastyczność mózgu. 
• Radajewska, A. Rola zjawiska plastyczności mózgu w procesie usprawniania pacjentów z porażeniem połowiczym po udarze mózgu.
• Ramachandran, V. S. (2012). Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg? Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Strelau, J., Doliński, D. (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki, t2, Gdańsk: GWP.

Zdjęcia:

Photo by Hal Gatewood on Unsplash: https://unsplash.com/@halgatewood